HOMILETIKA: TARIDALANA MOMBA NY FITORIANA TENY

“Mitoria ny teny, mazotoa, na amin'ny fotoana, na tsy amin'ny fotoana, mandrese lahatra, mamporisiha, mananara mafy amin'ny fahari-po sy ny fampianarana rehetra” (2Tim 4:2)

 

HOMILETIKA I

Fanamarihana

Araka ny efa nolazaiko omaly dia tari-dàlana tsotra no ataoko eto fa tsy natao hifaninana amin’izay mety fampianarana arahinao any amin’ny fiangonana na sekoly teolojika misy anao akory. Ny manery ahy dia ny fahenoako mpino loterana marobe milaza fa tsy mahay mitory teny satria hono tsy mba nampianarina. Taona maro lasa izay dia nisy mpikambana tato nangataka ahy hanao izao fampianarana izao saingy tsy tanteraka izany raha tsy izao. Harena ho an’ny fiangonana ny fananana mpino sahy mandray andraikitra mitory ny Filazantsaran’ny famonjena amin’ny hafa. Isika rehetra amin’ny maha mpisorona sy mpaminany antsika dia mpitory teny daholo. Tsy asan’ny “professionnels” sasantsasany ao am-piangonana akory ny fitoriana teny fa asan’ny vita batisa rehetra.

Inona moa ny toriteny?

Ny hoe “homiletika” no ilazana ny taranja teolojika momba ny toriteny na fampianarana kristiana. Io dia teny io dia avy amin’ny anarana Grika hoe ὁμιλία (vakiana hoe homilia) izay hita ao amin’ny 1 Kor 15:33 sy ny matoanteny hoe ὁμιλέω (vakiana hoe homiléo) izay hita ao amin’ny Lio 24:14-15; Asa 20:11; 24:26. Ny hevitry ny hoe homilia dia “fiarahana” na “fikambanana” ary ny matoanteny kosa dia midika hoe “miaraka” na “miresaka”. Raha ireo nojerena dia firesahana amin’ny olona miaraka amin’ny tena no hevitra fototra ao amin’ny matoanteny hoe homiléo ary izay tokoa no asa ataon’ny mpitoriteny. Ny teny hoe “sermon” kosa dia avy amin’ny latina hoe sermo izay midika hoe “resaka”

Zava-dehibe amin’ny toriteny ny fahaiza-mampita (communication) satria ny mpitory teny mahay dia izay mahatafita ny hafatra ao amin’ny tenin’Andriamanitra toriny. Mifandray ary ilaina amin’ny taranja homiletika koa ankoatry ny fahaiza-mampita ny “rhetorique” na ny fahaiza-mandahateny.

Marihina fa sady Fanomezana (don) ny fahaiza-mitoriteny no “art” ihany koa. Fanomezana satria Andriamanitra amin’ny alalan’ny Fanahy Masina no loharano ipoiran’ny toriteny, “art” koa satria zavatra azo ianarana sy hatsaraina ny fahaizana mitory teny.

Ireo fahadisoana mikasika ny toriteny

·         Tsy ilaina ny fanomanana fa ny Fanahy masina dia ampy: diso izany fijery izany. Marina tokoa fa ny Fanahy Masina no loharano sy mpitarika sy mpanoro lalalana ny mpitory teny nvoalohany indrindra. Na izany aza anefa dia mila mandinika sy mamakafaka tsara ilay texte hotoriana ny mpitory teny alohan’ny hitoriany teny. Ilaina ny mijery “commentaires” amin’ireo hevitra na teny sarotra na kolontsaina tsy mahazatra. Ilaina ihany koa ny manoratra sy mandahatra izany ho planina arahina.

·         Fahadisoana koa ny mihevitra fa satria manana fahalalana betsaka dia afaka mitory teny. Tsy asantsika ny toriteny sady tsy tenintsika no torina fa an’Andriamanitra. Nomena fahefana isika hanambara ny teniny nefa tsy takatry ny saina maha olona ny famoahana ny hevitry ny teny. Mila vavaka sy fiankinana tanteraka amin’Andriamanitra na eo am-panomanana na eo am-pitoriana teny

·         Ianao no irahina hitory teny: Tsy tokony haka tahaka fihetsika na fomba fiteny ataon’ny mpitory teny hafa. Ianao sy ny momba anao no irahin’Andriamanitra hitory teny fa tsy ilay olona alainao tahaka

·         Tsy kobay na basy famonoana akory ny toriteny: tadidio fa olona reraky ny fiainana, marary, vesaran’ny heloka sy fahadisoam-panantenana no manatrika anao. Ny toriteny ataonao dia natao hampitraka sy hamelona ny maty fa tsy basy hitifirana azy

·         Tenin’Andriamanitra no torina fa tsy fanehoana fihetsehampo akory ny toriteny. Maro amin’ny mpitoriteny no vao mitory 2 mn fotsiny dia hita taratra avy hatrany ny ao am-pony. Mivoaka ny fahatezerany ka indraindray aza dia manao teny mandratra ny mpihaino izy.

·         Manana endrika ho an’ny rehetra ny toriteny fa tsy natao hitifirana olona iray ihany. Tsaratsara kokoa ny manatona ilay olona sy mananatra azy toy izay mandany 20 na 25 mn iresahana tranga iray amin’ireo olona hafa izay liana famelombelomana sy fampaherezana

·         Ny mpitoriteny dia miteny ny marina: teneno ny marina araka ny tenin’andriamanitra fa aza menatra na matahotra. Tadidio fa hadinin’Andriamanitra amin’izay torintsika isika

(hitohy…)     

TORITENY IVON’NY LITORJIA

TENY vs TORITENY

Zavatra roa samy hafa ny “Teny” sy ny “toriteny” nefa matetika dia afangaron’ny olona. Amin’ny teolojia loterana dia manana ny toerany lehibe ny Teny. Ny hoe “Teny” dia ilazana ireo endrika rehetra mety ahatongavan’ny tenin’Andriamanitra amintsika; tafiditra ao anatin’izany ny teny vakiana avy amin’ny Baiboly, ny hira fiderana, ny dinidinika ataon’ny samy mpino ka mahatonga fampaherezana sy fananarana ary indrindra ny toriteny. Voalazan’i Martin Lotera fa mandroaka devoly ny hira fiderana satria misy tenin’Andriamanitra ao anatiny.

Mazava ho azy izany fa tafiditra ao anatin’ny Teny ny toriteny. Fa inona moa no tena mahazava-dehibe ny toriteny ka ilazana fa io no ivon’ny litorjia manontolo?

Amin’ny teolojia loterana dia manana ny toerany ambony noho ny rehetra ny toriteny. Izany no mahatonga ny polipitra ho ambony noho ny fanaka rehetra ao am-piangonana; ny toriteny no ivon’ny litorjia satria eo no ihaonana sy ifanojoan’ny mpanota very amin’Ilay Andriamanitra fitiavana sy Mpamonjy. Tany amin’ny andron’ny Testamenta Taloha dia nidina tao an-tendrombohitra Andriamanitra ka nihaona sy niresaka tamin’i Mosesy. Tsy ahita izany fisehoan-javatra izany intsony isika ankehitriny fa ny toriteny no “théophanie” ihaonany amintsika. Ny toriteny dia tsy inona fa Andriamanitra mamangy ny mpanota ka manambara ny sitrapony sy ny fitiavany mba hahatonga ny olona hahafantatra fa mpanota very izy ka hibebaka sy hino an’i Jesosy Ilay hany famonjena ho azy.

LALANA vs FILAZANTSARA

Tsiandrian’ny teolojia loterana ny mahazava-dehibe ny Lalàna sy ny Filazantsara. Inona marina moa ny “Lalàna” amin’ny teolojia loterana? Tsy ilay lalàna mahazatra antsika akory no tian’i Lotera nolazaina raha nampianatra izany izy. Ao amin’ny Testamenta Taloha dia ireo zavatra takian’Andriamanitra tsy maintsy arahina no atao hoe lalàna. Maro ireo fampianarana ankehitriny manodidina ny fitandremana ny lalàna. Ao ireo milaza fa foana ny Didy Folo, ao ireo milaza fa tsy maintsy arahina an-tsakany sy an-davany ireo lalàna toy ny Sabata raha te hahazo famonjena. Inona no ambaran’ny teolojia loterana mikasika ny lalàna ary inona no toerany eo amin’ny fiainan’ny Fiangonana?

Misy roa ny fampiasana ny Lalàna neken’i Martin Lotera:

(1)   Fampiasana politika na sivily (usus politicus sive civilis): ny lalàna dia natao mba hiarovana amin’ny fahotana sy hitandrovana ny filaminan’ny fiaraha-monina ka amin’izany ny asan’ny lalàna dia miaro sy misakana ny olona tsy hanao ratsy

(2)   Fampiasana pedagojika (na teolojika) (usus elenchticus sive paedagogicus): ny Lalàna dia mampifanatrika ny olona amin’ny fahotana ka mahatonga azy handà ary ny lalàna koa dia mitarika ny olona ho ao amin’i Kristy, izany hoe, ny Lalàna izany dia toy ny fitaratra izay ahitan’ny olona ny tena maha mpanota azy. Ny Lalàna no miteny amin’ny mpanota fa mpanota izy ary very sy maty ao amin’ny fahotana. Amin’izany, hoy i Martin Lotera, dia tonga mpampihorohoro ny mpanota ny Lalàna ka milaza aminy fa ho very mandrakizay izy raha tsy mibebaka. Ny Lalàna no miampanga azy fa tsy nahatanteraka ny Lalàna izy ka meloka. Izany no antony mahatonga antsika hiteny fa “mamono ny Lalàna”

Ny Filazantsara kosa dia ilay fanomezan’Andriamanitra ho an’ny mpanota. Raha namaritra ny atao hoe Filazantsara i Martin Lotera dia hoy izy: “ny Filazantsara dia Ilay Zanak’Andriamanitra nirahin’ny Rainy ho tonga nofo teto an-tany, nijaly, ory, novonoina, maty nisolo ny mpanota nefa nitsangana tamin’ny maty ka mipetraka eo amin’ny tànana ankavanan’Andriamanitra mifona ho antsika”. Nefa nolazainy fa “tantara” ihany izany ary tsy misy ifandraisany aminy. Fa io Filazantsara io dia nolazainy fa “ho ahy”. Mijanona ho tantara io, hoy izy, mandrapahatongan’izany “ho ahy” sy “ho antsika”. Rehefa tonga “ho ahy” io Filazantsara io vao afaka manova ny fiainako satria tonga “maty ho ahy ho an’ny fahotako i Jesosy”, “nitsangana ho ahy Izy” “mifona ho ahy eo an-tànana ankavanan’Andriamanitra Izy”. Eo amin’ny toriteny no ampahafantaran’ny mpitory teny fa “ho an’izay mihaino” azy izany Filazantsara izany. Ny Filazantsara dia tsy inona fa ny hanambaran’Andriamanitra ny famelàna ny helotsika sy hanamarinany antsika amin’ny fahasoavany noho ny asa fisoloana nataon’i Jesosy teo amin’ny hazo fijaliana.

Inona moa no ilantsika izany rehetra izany eo amin’ny fianarana toriteny?

Satria eo amin’ny toriteny no anaovan’Andriamanitra izany asa lehibe tsy takatry ny saintsika izany. Tadidio fa ny toriteny dia tsy maintsy ahitana Lalàna sy Filazantsara. Tsy maintsy ampahafantarina ny olona ny maha mpanota azy ary ambara aminy koa fa mamelatra ny tanany Andriamanitra handray izay rehetra mibebaka sy mino an’i Jesosy. Diso ny filazana fa ny ao amin’ny Tesatamenta Taloha dia Lalàna ary ny ao amin’ny Testamenta Vaovao no Filazantsara. Nambaran’i Martin Lotera fa misy Filazantsara ao amin’ny Testamenta Taloha ary misy Lalàna koa ao amin’ny Testamenta Vaovao. Tsy azo sarahina ireo fa miaraka mandrakariva mba ahatonga fibehana eo amin’ny olona mihaino.

Eo amin’ny toriteny dia manatona an’Andriamanitra mitondra tànana foana ny mino ka “mangataka” amin’Andriamanitra. Avy aiza ny finoana? Eo amin’ny toriteny no amoronan’Andriamanitra ny finoana. Toy ny namoronany izao tontolo izao avy tamin’ny tsy misy tamin’ny alalan’ny Teniny no amoronany finoana ao am-pon’ny olona amin’ny alalan’ny toriteny.

Tsarovy fa “mpitoriteny” isika rehetra.

NY FITORIANA TENY NO ASA BE VONINAHITRA INDRINDRA

“Akory ny hatsaran'ny tongotr'iry mitondra teny soa mahafaly ery an-tendrombohitra sady mitory fiadanana! Dia izay mitondra teny soa mahafaly sady mitory famonjena” (Isa 52:7)

Raha misy manontany hoe inona no asan’ny Fiangonana kristiana, dia ataoko fa na misy aza ireo asa marobe ataony dia ny fitoriana teny no voalohany sy fototra ijoroan’izany. Tsy azo antsoina hoe Fiangonana ny fiangonana iray raha tsy misy toriteny. Ny toriteny no asa ambony sy be voninahitra indrindra izay napetrak’Andriamanitra amin’ny olona. Tadidio fa mpanota isika no nodioviny, maloto molotra sy fahavalo nefa nampihavaniny sy nodioviny mba haninona? Mba hitory ny teniny. Nahatsapa izany Isaia mpaminany rehefa nantsoina ka nilaza hoe “Dia hoy izaho: Lozako! maty aho! fa lehilahy maloto molotra” (Isa 6:5) Ambaran’i Petera fa nalain’Andriamanitra ho an’ny tenany isika mba hilaza ny hatsaran’Izay niantso antsika.

Hatrany amin’ny fiandohan’ny Fiangonana kristiana dia ny toriteny no nanomboka ny zavatra rehetra. Raha vao nanomboka ny asany i Jesosy dia ny fitoriana fibebahana: “Efa tonga ny fotoana, ka efa akaiky ny fanjakan'Andriamanitra; mibebaha hianareo ka minoa ny filazantsara. (Mar 1:15) ary ny asany rehetra dia fitoriana teny avokoa. Ny fiangonana voalohany dia nanomboka tamin’ny toriteny nataon’ireo apostoly rehefa nilatsaka ny Fanahy Masina tamin’ny Pentekosta (Asa 2) Ny asa rehetra ao amin’ny fiangonana dia azo avela raha misy antony tsy maintsy hanaovana izany, afatsy ny toriteny ihany. Tsy fanompoam-pivavahana ny fanompoam-pivavahana iray raha tsy misy toriteny.

Ny mpitory teny dia olona nomen’Andriamanitra fahefana hitondra ny teniny. Tonga sakaizany, omeny voninahitra sy hery ary ampianariny manokana. Nohamarininy ka lasa “malala eo imasony” ary itokisany hilazana tsiambaratelo ho an’ny olony. Tsy asa nofidina hatao ny fitoriana teny fa asa niantsoana sy nanendren’Andriamanitra “tsy maintsy hataon’ny mino rehetra”. 

Mpaminanin’Andriamanitra ny mpitory teny. Ny atao hoe “mpaminany” dia izay nirahina hitondra sy hanambara ny tenin’Andriamanitra. Tsy maintsy milaza amin’ny mpaminaniny Andriamanitra alohan’ny hanaovany zavatra eo amin’ny olony: “Tsy manao na inona na inona tokoa Jehovah Tompo, raha tsy milaza ny heviny amin'ny mpaminany mpanompony.” (Amo 3:7) Mba fantatrao ve fa tsy hanary olona any amin’ny helo Andriamanitra raha tsy efa naniraka mpitory teny nampahafantatra azy? Tadidio fa aina sy fanahin’olona no anirahana anao hitoriana. Handrombaka fanahin’olom-bery no asa anirahana anao ka miomana mandrakariva. Izany no nahatonga an’i Paoly nilaza fa “mitoria ny teny, mazotoa, na amin'ny fotoana, na tsy amin'ny fotoana, mandrese lahatra, mamporisiha, mananara mafy amin'ny fahari-po sy ny fampianarana rehetra. (2Tim 4:2)

Be voninahitra ianao, tsy misy sekoly afaka mamoaka manam-pahaizana afaka manao ny asanao, ka aza atao tsirambina. Asa ambony ary tsy misy afaka manao izany afa tsy izay nantsoina sy nomen’Andriamanitra fahefana ihany; Ianao izany olona izany, arahabaina manokana ianao!

HOMILETIKA 5

IREO KARAZANA TORITENY

Izao indray vao afaka nitohy ny fampianarana noho ny asa marobe niandreketana. Manomboka hiditra amin’ny tari-dàlana amin’ny fanomanana toriteny amin’izay isika. Androany dia hojerentsika ireo karazana toriteny misy. Marobe ny karazana toriteny azo atao fa ny sasany amin’izy ireo ihany no hojerentsika androany:

1.      Toriteny “thematique”: mitady lohahevitra iray ao amin’ilay perikopa ilay mpitoriteny dia io no voaboasany sy hazavainy. Antsoina amin’ny teny anglisy hoe “big idea preaching”

2.      Toriteny ombam-panazavana soratra masina (expository preaching): hazavain’ilay mpitory teny amin’ny antsipirihany ilay perikopa ka matetika dia ataony isan’andininy izany. Ity karazana toriteny iray ity dia mitaky fahalalana tsara ny ny hevitra biblika amin’ny andininy tsirairay. Matetika dia hazavaina miainga avy amin’ny teny fototra ireo teny mavesa-danja mba hahazoan’ny olona ny hevitra ambarany

3.      Toriteny miainga avy amina tantaram-piainan’olona iray ao amin’ny Baiboly (biographical preaching): maka olona malazan’ny finoana na olona azo akana lesona izay hita ao amin’ilay perikopa na tantaran’olona iray manontolo ny mpitory teny dia io no hazavainy sy hanatsoahany lesona ho an’ny mpihaino. Oh: Abrahama, dia tantarainy sy hazavainy ny lalana nandalovan’i Abrahama toy ny fiantsoana, ny olana momba ny fahamombana, ny fizahantoetra sns

4.      Toriteny dogmatika (dogmatic preaching): jeren’ilay mpitoriteny ny lohahevitra dogmatika ao anatin’ny perikopa ka io no hazavainy. Oh., ilay toriteny tamin’ny Alahady lasa teo (Mat 15:21ff momba ilay vehivavy kananita) dia azo atao miendrika dogmatika ka ny resaka finoana no voaboasana.

5.      Ny toriteny amin’ny persona voalohany (FPS: First Person Sermon): ity dia fomba fitoriana ireo tantara ao amin’ny Baiboly. Maka ny toeran’ilay olona tantaraina ao amin’ny Baiboly ny mpitoriteny ary dia toa izy mihitsy ilay olona ka mampiasa ny hoe “izaho” na “izahay” izy eo am-pitoriana teny. Ny tanjona dia ny hahatonga ny mpihaino hiaina ilay tantara tsara ao am-pony

6.      Mbola hojerentsika sy ianarantsika ireo karazana toriteny ireo miaraka amin’ny ohatra ary miomana hanao fampiasana

Hojerentsika rahampitso ireo fomba efatra azo izarana ny toriteny

HOMILETIKA 7

Hojerentsika androany ireo fomba efatra azo izarana ny toriteny. Tsy inona ireo fa ny “declarative sermon”, “pragmatic sermon”, “ny visionary sermon”, ny “narrative sermon” ary ny “integrative sermon”. Ndao ary hojerentsika tsirairay ireo:

(1)   Ny “declarative sermon”:

Ity karazana fomba fitoriana teny ity dia tsy dia fahita loatra ao amin’ny Fiangonantsika. Ireo mpitoriteny any amin’ireo fiangonana lehibe (mega church) any Amerika no tena mpampiasa azy. Ahoana ny fomba fitoriana teny amin’ny “declarative sermon”?

Mitovy amin’ny mpisolovava eo amin’ny fitsarana no ataon’ny mpitoriteny. Miasa betsaka ny atao hoe “arguments” ka miezaka ilay mpitoriteny manohana ny heviny amin’ny alalan’ireo “arguments” arosony mba hohita fa marina ny hevitra (angl. Premise, fran. premisses) any amin’ny famaranana. Raha marina ny “premise” dia tsy maintsy marina koa ny “conclusion”.

Oh. Argument: ny olona tsara dia tsy mba milaza ny tenany ho Andriamanitra raha tsy Andriamanitra tokoa izy.

Premises: (1) ny olona izay milaza fa Andriamanitra nefa tsy Andriamanitra dia na izy adala na izy mamitaka; (2) ny olona adala sy mamitaka dia tsy olona tsara.

Marina ny arguments satria marina ny conclusion. Ndao hampiharina amin’i Jesosy izany:

·         Jesosy dia nilaza ny tenany ho Andriamanitra

·         Jesosy dia tsy adala

·         Jesosy dia tsy mpamitaka

Io no ampiasain’i Paoly ao amin’ny Rom 8. Fampiasana ho anao, jereo daholo ireo “arguments” ao dia alaharo. Matanjaka ve ny arguments ampiasain’i Paoly sa malemy?

Toy izao ny firafitry ny toriteny mampiasa ity fomba ity:

·         Fampidirana

·         Vatan’ny toriteny:

(1)   Teboka voalohany: fanazavana, illustration, fampiharana

(2)   Teboka faharoa: fanazavana, illustration, fampiharana

      Sns

·         Famaranana

(2) Pragmatic sermon:

Ny “pragmatic sermon” dia tena hita sy henontsika matetika amin’ireny haino aman-jery ireny. Ny pragmatic sermon dia tsy inona fa ny toriteny izay miainga avy amin’ny filan’ny mpihaino ka iny no itadiavana vahaolana ao amin’ny soratra masina. Tonga dia ireo olana an-davan’andron’ny olona no fototra iaingany. Angamba io ilay antsointsika hoe “toriteny fifohazana”? Mora azo sady mahaliana ny olona ity toriteny ity satria mandona ny fony avy hatrany ary ahazoany fanantenana amin’ireo zavatra mahory azy eto an-tany. Tonga dia ireo zava-tsarotra iainan’ny mpihaino toy ny olana ara-bola, tokantrano mikorontana, olana amin’ny fitadiavana asa na vady, fianarana, sns no votoatin’ny toriteny sy ny hafatra manontolo hany ka liana dia liana ny mpihaino. Ireo fiangonana zandriny dia tena mampiasa azy ary izany no isan’ny antony mahatonga firoboroboana be amin’izy ireny. Ao anatin’ny vanim-potoana iainan’ny olona ny antsoina hoe “efitra ara-panahy” izao. Tototry ny olana na ara-materialy na ara-panahy ny olona ka tena ilainy ny teny mitondra fanantenana tsy amin’ny zavatra ara-panahy ihany fa indrindra indrindra koa ny momba ny eto an-tany. Isan’ny ampiasan’ireo mpivoy ny “teolojian’ny fahombiazana” (prosperity theology) ity fomba fitoriana teny ity.

Averimberiny matetika ireo olana sy ireo fanontaniana izay tena apetraky ny olona matetika toy ny hoe “maninona no tsy mety mahazo vady aho?”, “maninona no tsy mba mahomby eo amin’ny fiainana aho?”, “maninona no mbola voafatotra amin’ny fahazaran-dratsy aho?”, “maninona no tsy mety mahita asa ivelomana aho?” Voasambotra tanteraka ny fieritreretana sy ny fisainan’ny mpihaino ka mora amin’ny mpitory teny ny mamaly ireo fanontaniana ireo amin’ny hoe “mbola mila tapahana ny ozona eo amin’ny fiainana aloha” na ny hoe “Jesosy irery no afaka mamaha ny olana eo amin’ny fiainanao” sns maro.

Tokony ho tadidintsika mpitory teny fa ireo olona tonga mihaino ireo dia olona manana olana sy fanontaniana be dia be izay miandry antsika hamaly izany amin’ny alalan’ny tenin’Andriamanitra. 

Firafitra:

Ny firafitr’ity karazana toriteny ity dia mifototra amin’ireto:

(1)   Inona ilay mistery na fanontaniana tsy ahitana valiny, oh. Maninona no tsy mahita asa aho?

(2)   Hazavaina bebe kokoa ilay fanontaniana, oh: efa nitady sy nampiasa fomba maro nitadiavana asa, manana diplaoma ambony nefa tsy mety mahita asa

(3)   Lazaina ireo antony mahatonga izany, oh: sao dia tsy ampy traikefa? Sao dia miavona loatra ka vao eo amin’ny interview dia efa mihintsana? Sns

(4)   Manome porofo mikasika izay mety ho antony nahanga ilay tsy fahitana asa

(5)   Manome valiny miorina amin’ny fitiavan’i Jesosy, oh: satria ianao nitady fomba hafa tsy niaraka tamin’i Jesosy dia tsy nahita asa, na satria tsy mbola tapaka ny ozona eo amin’ny fiainanao…

Izay indray aloha ny androany fa rahampitso dia hijery ny “narrative sermon” isika.

(3) Narrative Sermon

Ity fomba fitoriana teny ity dia mampiasa ny fahaizana mitantara sy mampiaina ireo tantara ao amin’ny Baiboly. Tadidio fa ny 80% n’ny Testamenta Taloha dia tantara (narratif) avokoa. Midika izany fa raha mahafehy ny fahaizana mitory ireo tantara ireo ny mpitory teny dia mahazo tombony satria afaka mitory ny 80% n’ny Testamenta Taloha.

Vanim-potoana mampalaza ny sarimihetsika sy tantara ny andro iainantsika. Mora kokoa ny mampita hevitra amin’ny alalan’ny tantara raha tena hain’ny mpitory ny mampiaina sy mampitohy ilay tantara sy ny mpihaino azy. Io no tena tanjona amin’ny “narrative sermon”. Atao izay hampiaina ilay tantara niseho tany amin’ny andron’ny Baiboly mba hahatonga ny mpihaino ankehitriny hiaina izany ho tahaka ny nanatri-maso.

Tadidio anefa fa ny tena tanjona dia tsy ny hamalifaly ny mpihaino fa ny hampita ny fitiavan’Andriamanitra izay niseho tao amin’ilay tantara. Raha hain’ilay mpitory teny ny mampita sy mampiaina ilay tantara dia lasa tafita ho azy ny hafatra ao amin’ilay tantara. Amin’ny fomba fiteny teknika dia antsoina hoe “analyse narrative” ny fijerena ireo singa tsirairay mandrafitra ny tantara iray. Ireo tantara rehetra hitantsika ao amin’ny Baiboly dia ahitana ireto fizarana ireto:

1. fampidirana ahitana ireo olona sy toerana ao anatin’ny tantara (setting, characterization)
2. fampidirana ny olana/krizy hovahana
3. tampon’ny ilay olana/krizy hovahana (eto no ahitana ny fidiran’Andriamanitra an-tsehatra)
4. famahana olana
5. famaranana (ahitana ny vokatr’ilay famahana olana)

Oh: ny tantaran’i Davida sy Goliata dia ahitana ireto fizarana ireto:

1. filazana mikasika an’i Davida sy ireo miaramila
2. mampitahotra handringana ny miaramila israelita ny Filistina
3. mifanandrina Davida kely sy Goliata goavana be
4. Andriamanitra no niaraka tamin’i David ka nandresy izy na dia tsy nanana fitaovam-piadiana mahery aza
5. resy ny miaramila Filistina ary voavonjy ny israelita

Conclusion: Manampy izay mahatoky sy miara-mandeha aminy Andriamanitra

Ireo ihany koa no tonga dia firafitra itondrana ny toriteny. Rahampitso dia hojerentsika ny toriteny antsoina hoe “visionary sermon”. Hotahian’i Tompo Jesosy daholo isika rehetra.

(4) Visionary Sermon

Efa nahita ny fandaharana vokarin’ny FLM ho an’ny moana marenina tao amin’ny vata fahitalavitra ve ianao? Raha efa nahita izany ianao dia ho mora aminao ny mahazo ny “visionary sermon”. Ity fomba fitoriana teny ity dia tsy inona FA ny fomba fampitàna ny hafatry ny tenin’Andrimanitra amin’ny alalan’ny fomba hita maso sy ren’ny sofina. Izany no ilazan’ny mpandinika sasany fa izay mampiasa azy dia tsy maintsy mahay mampita hafatra amin’ny fomban’ny “kanto” (art). Mba hahatafita tsara ny hafatra entiny dia mampiasa ireo fomba mivaingana hita maso sy ren’ny sofina ilay mpitory teny toy ny kisarisary, zavatra mivaingana hita maso. Ohatra ity mpitory teny iray izay nitory teny avy tamin’ny Levitikosy dia naka ondry mba ho hitan’ny olona maso sy ho tsapany tokoa izay ambaran’ny Testamenta Taloha momba izany biby izany.

Maro ireo fiangonana an-drenivohitra no efa mampiasa ireny “video projecteurs” ireny ankehitriny saingy mampalahelo fa tsy mampiasa ireny ny mpitory teny fa mbola variana amin’ilay fomba fitory nahazatra hatramin’izay ka ny teny sy feo ihany no ampiasainy. Tadidio fa olombelona feno no mihaino ny toriteny ary tokony ho hain’ny mpitory teny ny mampita ny hafatra entiny mba hipaka amin’ny olona rehetra sy ny ny olona manontolo mihaino azy izany. Tena ho mora amin’ny mpitory teny ny mampita ny hafatra amin’ny ankizy sy ny tanora raha mampiasa ireny fitaovana fandefasana sary ao am-piangonana ireny ny mpitory teny. Hangina tsy hitabataba ny SA ary hifantoka sy handray tsara ny hafatra ny tanora. MISY MIHAINO!!!

Ahoana re ny hamoran’ny handraisan’ny rehetra ilay tantara malaza “ny zanaka adala” raha sady mitantara izany ny mpitory teny no mandefa sary mihetsika na sary tsotra mampiseho ireo dingana nolalovan’ilay tanora nandao ny tranon-drainy mandritra ny toriteny e? tsy voafetra ny zavatra kanto azon’ny mpitory ampiasaina mba hampivoaka tsara ilay toriteny. Azo atao ny mampiasa powerpoint misy kisarisary, zavatra mivaingana hita maso toy ny tantara kely sns. Alaivo sary an-tsaina hoe hampianatra mikasika ny vary sy ny tsimparifary ianao, ho mora kokoa ny hahazoan’ny ankizy ilay fanoharana raha mitondra tena vary maniry sy tsimparifary ianao ka asehonao ny SA. Zava-dehibe ihany koa ny fahaizan’ny mpitory mampiasa ny lantom-peo (ton) toy ny mampalahelo, tezitra, faly sns araka izay mifanaraka amin’ny hafatra entiny.

Hojerentsika farany rahampitso ny “integrative sermon” dia vita daholo ireo fomba 5 azo ampitana ny toriteny. Amin’ny herinandro ambony iry dia miditra amin’ny pratika momba ny fanomanana toriteny amin’izay isika. Haka ohatra mivaingana isika mba ahafahan’ny rehetra manaraka sy mianatra tsara izany.

Tia anao Jesosy.

(5) Integrative sermon

Raha ny marina dia tapitra teo amin’ny “visionary sermon” ireo fomba fitoriana teny. Ity fahadimy farany ity dia ho an’ireo izay tsy te hijanona amin’ny fomba iray ihany. Azo atao tsara mantsy ny manambatra azy efatra ireo mba hahafahan’ilay mpitory teny miteny sy mampita ny hafatra amin’ny antokon’olona rehetra mihaino azy.

Izay mampiasa ity fomba fitoriana teny ity dia afaka mampiasa ireo singa hita tamin’ireo fomba efatra hita teo aloha:

1- Mampiasa ilay fahaizana mandresy lahatra amin’ny alalan’ny “arguments” sy lojika hita tao amin’ny “declarative sermon”. Tokony hazava sy mitombina tsara amin’ny alalan’ny fanazavana misy rindran-kevitra ny toriteny. Tsy maintsy havoitra amin’ny fomba mazava sy milamina ary misy zotran-kevitra voatohana tsara ireo teboka lehibe ao amin’ny toriteny

2- Ilaina ny mamoaka ny fanontaniana miompana amin’izay tena ilain’ny mpihaino eo amin’ny fiainany an-davan’andro na izay tsy ahitany valiny. Inona ny olana sy ireo zavatra mampahory ny mpihaino ka mahamaika azy hanatona an’Andriamanitra? Inona maona no tadiaviny?

3- Inona ny endrika tantara ao anatin’ilay toriteny ka mila hazavaina amin’ny fomba manokana amin’ny mpihaino? Ahoana ny fomba hitantarana izany tantara izany mba hahatonga ny mpihaino hiaina izany bebe kokoa?

4- Ahoana ny fomba hanehoana ilay toriteny amin’ny fomba hita maso sy ren’ny sofina (visionary sermon)? Amin’ny alalan’ny kisarisary ve sa sary mihetsika? Inona avy ireo fitaovana hampiasaina mba hampivoaka izany?

Ny tanjona amin’ny “integrative sermon” ity dia ny fahaizana mampiasa ireo fomba efatra teo aloha mba hampanan-karena kokoa ny toriteny.

Izay ny amin’ireo fomba fampitana toriteny fa hojerentsika rahampitso amin’izay ahoana ny fomba fanomanana toriteny manaraka ny “declarative sermon” na antsoina amin’ny fomba hafa koa hoe “big idea preaching” na ilay mahazatra antsika hoe “toriteny thematique”

HOMILETIKA 8: FANOMANANA TORITENY

Hanomana toriteny aho, inona no hataoko?

Maro taminareo no nandefa MP taty amiko niandry fatratra ny tena fomba fanomanana toriteny. Alohan’ny zavatra rehetra dia ny vavaka vavaka vavaka; alohan’ny handraisana Baiboly hijery teksta hotorina dia fantaro mazava tsara ireo olona hihaino anao. Raha azo atao dia tsy maintsy fantatrao hoe karazan’olona manao ahoana no hihaino, zaza ve sa tanora sa antitra no ho betsaka ao. Tadidio, araka ny efa nolazaiko tany aloha, fa fampitan-kafatra (communication) ny toriteny ka tsy maintsy tandrify sy mifanaraka amin’ny olona mihaino na ny “style” na ny fomba fampitan-kafatra ampiasaina.

Ny toriteny “thematique” na “declarative sermon” na koa “big idea preaching” no hanombohantsika azy. Ny antony dia satria io no tena ampiasaina ato amin’ny FLM ary ho mora amintsika izay manaraka ity fampianarana ity ny hianatra amin’ny alalan’ireny toriteny henontsika ireny rehefa mahazo toro-lalana eto isika. Ny toriteny “thematique”, araka izany anarany izany, dia toriteny miorina amina lohahevitra iray izay tsoahana avy ao amin’ny texte torina ka io no velabelarina sy tohanana tsara. Raha atao an-tsary dia ilay lohahevitra no tranobe ajoro ka ireo andry mihazona azy no fizarana hita ao anatin’ilay toriteny.

Ohatra, lohahevitra: Mamonjy ny mino azy i Jesosy

            Zana-kevitra (1) mamela heloka Izy

                                 (2) mamasitrana Izy

                                 (3) manafaka amin’ny herin’ny maizina Izy

Ny fanontaniana matetika mipetraka dia ny hoe ahoana no fomba hananganana ilay lohahevitra? Valiny: misy dingana telo tsy maintsy arahintsika mba hahafahana mahazo ilay lohahevitra, dia ireto avy izany: (1) fifidianana texte hotorina (2) fandalinana ilay texte (3) fijerena ny lohahevitra

Ndao hojerentsika tsirairay ireo:

(1) Fifidianana ny texte hotorina

Ho anay pastora dia tsy misahirana izahay raha hitory ny alahady maraina satria efa manana ireo textes voarakitra ao amin’ny perikopa, dia io no harahina. Ho an’ireo hitory hafa kosa sy amin’ny toe-javatra sy endrika hafa dia tsy maintsy mifidy texte hotorina izy. Ahoana ary ny fomba hifidianana ny texte hotorina?

Voalohany dia tsy maintsy fantatrao izay heverinao sy tsapanao fa tandrify ny olona hitoriana teny. Rehefa mivavaka isika dia miasa ny Fanahy Masina ka mitari-dalana amin’izay texte tandrify izany. Tokony hanana zavatra na hevitra tiana havoitra ao anatin’ilay toriteny ianao. Izay no maha-zavadehibe ny fahafantarana ny mpihaino mialoha. Ohatra, mikasika ny “fahatokian’ny mino an’Andriamanitra” no tianao havoitra dia io no iaingana hitadiavana ny texte. Fadio ny manao an-tsapaka ny texte hotorina. Misy ireo minomino foana ka mihevitra fa rehefa avy mivavaka dia manokatra ny Baiboly ka izay texte hitany eo no nomen’Andriamanitra azy. Tsy azo antoka ho marina izany ka aleo mijery tsara ny hevitra tian havoitra dia avy eo mamadibadika baiboly mitady izay texte tandrify izany, io no tena azo antoka fa avy amin’i Jesosy marina.

(2) Fandinihana ny texte

Dingana lehibe amin’ny fanomanana ny toriteny ny fandinihana ny texte. Ny texte mantsy no hotoriana ka tsy maintsy mahafantatra tsara izay ambaran’ny texte ny mpitoriteny izay vao afaka manambara ny hafatra. Fadio ny mihevitra fa efa mahazatra ahy ity texte ity ka efa fantatro ny ao anatiny. Mila mandinika lalina isika ary mikaroka araka izay azo atao vao mamoaka ny lohahevitra.

Ny fitaovana ilaina: Baiboly, taratasy, fitaovam-panoratana. Raha azo atao dia tsara raha manana baiboly amin’ny “versions” maromaro mba hahafahana manao fampitahana; raha azo atao dia ilaina koa ny manana rakibolana biblika sy konkordansa. Ho an’ireo izay afaka manao izany dia ilaina ny manana rakibolana amin’ireo fiteny biblika toy ny Hebreo, Aramaika ary ny Grika. Marihina fa tsy voatery mahay teny fototra ianao vao afaka hitory teny. Inona avy ary no hatao?

1. Ilaina ny mahafantatra ny toe-javatra misy ilay texte sy izay resahiny ao anatiny (contexte). Jereo inona no lazaina eo alohany sy aorian’ilay texte hotoriana. Matetika mantsy raha fanoharana no torina dia misy toe-javatra mialoha nitranga nahatonga an’i Jesosy nanao ilay fanoharana. Mila jerena koa ny zavatra nitranga taorian’izany mba hahafahanao mahita inona no vokatr’ilay fanoharana nataony.

Ndao ange hojerentsika ny fanoharana ny amin’ilay “zanaka adala” (Lio 15:11 snm) Matetika ny mpitory teny aty amintsika no avy hatrany dia manindry ilay zandry (zanaka adala) ary saika tsy miresaka mikasika ilay zokiny mihitsy. Rehefa mijery tsara ny “contexte” misy io fanoharana io anefa isika dia hahita fa ny nahatonga an’i Jesosy hanao io fanoharana io dia ilay miseho eo aloha eo amin’ny and. 1, 2: “Dia nimonomonona ny Fariseo sy ny mpanora-dalàna ka nanao hoe: Ilehity mandray ny mpanota ka miara-mihinana aminy” (Lio 15:2) Nimonomonona ny fariseo satria aminy raha tena Andriamanitra i Jesosy dia tsy tokony hifangaroharo amin’ny mpanota maloto. Tsy izany ihany fa ao ambadik’izany dia mialona izy ireo satria mievitra fa ho azy ihany ny famonjena fa tsy natao ho an’ny mpanota. Io no nahatonga an’i Jesosy nanao ny fanoharana voalohany mikasika ny ondry very ka nandanian’ny tompony fotoana nitadiavana azy (Lio 15:3–10) Nasehon’i Jesosy fa sarobidy amin’Andriamanitra ny mpanota ka tsy foiny hisy ho very na dia iray aza. Ny fanoharana ny amin’ny zanaka adala izany dia nanitsian’i Jesosy ireo fariseo nimonomonona ka raha jerena akaiky dia hitantsika fa ny sary ampiasain’i Jesosy dia nilazany fa ilay zokiny no fariseo ary ny zandriny ny mpanota nanatona an’i Jesosy.

Ankoatr’izany dia mila fantatsika ny amin’ireo toerana samihafa nisehoan’ilay tantara ary indrindra indrindra ireo matoanteny sy fomba fiteny izay ahafahana mahita ny hevitra ao anatin’ilay texte. Raha ny marina dia mila manao heviteny kely mihitsy isika na dia tsy teolojiana aza. Hojerentsika rahampitso ahoana ny fomba azo anaovana izany.

(hitohy)